Mi smo narod

Još jedan bauk širi se Evropom

Piše: Muhamed Jusić (Magazin Start BiH)

Još jedan bauk širi se Evropom. Ovaj put to je bauk jačanja radikalnih političkih koncepata, ali za razliku od onog starog bauka, ovaj ne dolazi samo slijeva nego i sdesna.

Uspon izrazito lijeve SIRIZE u Grčkoj i ankete koje govore o tome da bi ideološki slične političke opcije mogle i u drugim zemljama članicama EU ostvariti zapažene rezultate, naveli su mnoge da se zapitaju da li se politička scena u Evropi ozbiljno radikalizira. Uspon ovih pokreta koje u mainstream medijima nazivaju „radikalnom ljevicom“, dok oni za sebe kažu da su tek „nova ljevica“ uz već primjećeni fenomen uspona nove evropske desnice oličene u PEGIDI daju za pravo svima onima koji su i ranije tvrdili da će duga ekonomska kriza, nestabilnost na istočnim granicama Unije i nestabilno mediteransko okruženje, zasigurno izroditi neke nove političke modele koji će odudarati od političkog centrizma koji desetljećima dominira evropskom političkom scenom.

I očito ne nedostaje populista različitih kovova koji bi da profitiraju na neefikasnim politikama vladajućih elita koje su se uljuljkane u neoliberalnom modelu stopile u jednu veliku birokratku oligarhiju koja „niti smrdi niti miriše“. Naravno da ne bi bilo pošteno u isti koš trpadi ksenofobične desničare iz PEGIDE i radikalne ljevičare koji bi da stanu u odbranu obespravljenih širom bogate Evrope, ali ipak ne možemo ne primjetiti taj trend u kojem se glasači na Starom kontinentu okreću onima koji se zalažu za radikalnija rješenja i koja podilaze masama promovišući neke nove ideologije i pokrete koji bi posezali za drastičnijim mjerama reforme.

I dok nova ljevica tek treba pokazati ima li stvarna rješenja za nagomilane probleme ne samo grčke nego i globalne ekonomije, odnosno da li imaju ponuditi bolji model od trenutno dominatnog, ili će samo biti destruktivni pokret koji zna kako ne treba ali ne i kako treba, uspon radikalne evropske desnice već samom svojom pojavom opravdano sije strah. Jer ono što oni nude nisu nikakve vizije boljeg i pravednijeg svijeta. Njihova ideologija od početka počiva na iracionalnim strahovima i mržnji prema manjinama i drugima kao odgovoru na sve probleme unutar vlastitog etnosa.

Zato je veliki broj ljudi na marševima koje je, krajem prošle godine,  u istočnonjemačkom gradu Drezdenu i u nekim drugim gradovima Njemačke organizovao pokret nazvan Evropljani patriote protiv islamizacije Zapada (PEGIDA) zabrinuo ne samo brojne muslimanske i useljeničke zajednice širom Evrope nego i brojne političke, medijske, vjerske i društvene institucije i pojedince.

Ljuta rana

Ultradesničarska, islamofobična i antiimigrantska retorika, pa čak i skupovi, nisu strani Njemačkoj, pa ni Evropi i oni su već dugo dio javnog diskursa, ali masovnost pokreta i profil ljudi koji su uzeli učešće na tim skupovima sluti da bi moglo doći do omasovljenja tih ideja i jačanja do sada marginaliziranih skupina. Procjenjuje se da je na samo jednom takvom skupu u Drezdenu, 15. decembra 2014. učestvovalo 17.000 ljudi pristiglih iz svih krajeva Njemačke. Ubrzo su ogranci PEGIDA-e počeli nicati širom Evrope poput gljiva poslije kiše.

Ali ono što je posebno vrijedno pažnje a što mnogi nisu primjetili jeste suptilna izmjena retorike i ikonografije ovih skupova koja za cilj ima približiti ksenofobične stavove protiv muslimana i useljenika širim njemačkim i evropskim masama. Organizatori su se ozbiljno potrudili da kroz parole koje su uzvikivali i kroz kostimografiju okupljanje pa tako i pokret predstave kao spontano dešavanje naroda i da pokušaju poslati poruku kako se ne radi o tek još jednom okupljanju ultradesničara nego o nekoj vrsti svenarodnog pokreta. Otud i glavni slogan učesnika marša PEGIDA-e  u Drezdenu koji su uzvikivali „Mi smo narod!“. Svi će se lahko prisjetiti da je ovaj slogan prvi put korišten u mirnim prodemokratskim demonstracijama protiv vlade Istočne Njemačke u vrijeme prije pada Sovjetskog saveza.

Istovremeno su umjesto dosadašnje muzike neofašističkih bendova puštali božićne pjesme. Fašistička ikonografija je bila svedena na minimum, što je kompenzirano stavovima govornika na skupovima. Kao rijetko kada do sada u govorima mnogih govornika moglo se čuti kako islamu i muslimanima nije mjesto u Evropi ili barem u njenom javnom prostoru.

U novoizmjenjenoj strategiji djelovanja antiislamskih i desničarskih pokreta ublažena je samo neofašistička ikonografija dok je retorika pooštrena.  Evropska ultradesnica je do sada svoje islamofobične stavove prikrivala navodnim suprotstavljanjem samo „radikalnim islamistima“ i „militantnom islamu“ praveći razliku između „dobrih“ i „loših“ muslimana dok sada PEGIDA i njihovi istomišljenici sve otvorenije govore o islamu i svim muslimanima kao problemu.

Ovo je očito vrlo dobro prepakovana islamofobija i pokušaj da se ksenofobični i islamofobični stavovi legitimiziraju i predstave kao opravdani zahtjevi zabrinutih građana i kao dio normalne demokratske diskusije. Učesnici skupova u organizaciji PEGIDA-e su insistirali na nenasilju istovremno šaljući poruke o tome kako oni nisu isključivi prema drugim kategorijama društva koje su obično meta desničara. Ovo sve bi trebalo da osigura da se na strahu od islama i muslimana stvori šira baza za desničarske pokrete od one vrlo ograničene koju su zbog svojih radikalnih stavova po brojnim društvenim pitanjima i sklonosti ka nasilju imali do sada.

Očito je da su pred Evropom, ali i svijetom, brojni izazovi i problemi od ekonomske krize do povećanja tenzija na Istoku i brutalnih ratova na Bliskom istoku, i lahko je razumjeti zašto mnogi ljudi mogu povjerovati da „ljuta rana treba ljut lijek“, ali uspon fašizma i komunizma su nas naučili da u takvim situacijama beznađa oni koji tvrde da imaju brza ali radikalna rješenja za sve probleme,  preko noći postanu naš najveći problem.