Pucaju li dobrovoljci iz BiH jedni na druge?

Piše: Muhamed Jusić Novo vrijeme (17.januar, 2014)

Prema nepotvrđenim podacima trinaest Bošnjaka iz BiH i Sandžaka izgubili su živote u sirijskom ratu. Za jedanaest njih postoje medijski izvještaji, dok za još dvojicu nisu procurile informacije niti fotografije na društvenim medijima. Većina njih je pala u zadnjih nekoliko dana nakon što je eskalirao sukob između različitih pobunjeničkih frakcija i pripadnika tzv. Islamske države u Iraku i Šamu- IDIŠ (Deule al-Islamijje fi Iraki ve Šami ili na terenu poznate kao D`aiš). Ovakav rasplet događaja uz ranije fotografije bošnjačkih mladića koji su se slikali pod obilježjima i uniformama IDIŠ-a potvrdio je navode lokalnih sigurnosnih agencija da se znatan broj naših sugrađana bori uz „najradikalniju frakciju sirijske opozicije blisku Al-Kaidi“ od koje su se u početku ograđivale ostale borbene grupacije, pa i one koje sebe nazivaju islamskim, a protiv kojih danas vode otvorenu borbu.

Kako smo došli do sukoba

Rat u Siriji, i to ne trebamo nikada gubiti iz vida, počeo je kao mirni pokušaj građana jedne od najneslobodnijih država kojom desetljećima suvereno i brutalno vlada ista porodica sa uskim krugom odanih saradnika da se izbore za veće slobode i bolje uslove života. Vlast je na mirne demonstracije naroda uzvratila nezapamćenom brutalnošću, masovnim zatvaranjima i egzekucijama  šaljući vojsku, tenkove i avijaciju na kolone demonstranata. Tada, i tek tada, počinje oružana borba malih, nenaoružanih i nekoordiniranih grupa koje sebe počinju nazivati suvar ili revolucionari. Svaka lokalna skupina je sebi davala ime, imala vlastitu komandu i samostalno izvodila operativna dejstva koja su se najčešće svodila na pokušaje da se spriječe pripadnici vojske i režimskih paravojnih formacija poznatih kao šebiha od ulaska u gradove i sela u kojma su činili brojne zločine.

Ubrzo će nakon što je oružana pobuna zahvatila čitavu državu i došla do predgrađa samog Damaska i nakon što su pobunjenici preuzeli kontrolu nad brojnim graničnim prijelazima naročito prema Turskoj, početi pristizanje oružja i dobrovoljaca iz zemalja koje bi rado vidjele pad režima predsjednika Bashara al-Asada. Tada počinju pokušaji da se raštrkane formacije stave pod jedinstvenu kontrolu, od početka su se brojne manje formacije simbolično nazivale Slobodnom sirijskom vojskom, ali nije postojala bilo kakva centralizovana komanda niti koordinacija među frakcijama. Tek 7. decembra 2012. vojni komadanti  brojnih frakcija širom Sirije objavili su da su oformili zajedničku komandu u koju su izabrali 30 članova koju su nazvali Vrhovni zajednički vojni komandni savjet poznati i kao Vrhovna vojna komanda ili Supreme Military Command (SMC).
Odmah po formiranju Savjeta i nakon što su sve frakcije pozvane da se stave pod komandu Slobodne sirijske vojske (FSA) bilo je očito da među oružanim skupinama postoje i one koje su ideološki i po ciljevima svoje borbe toliko daleko od većine sirijskih pobunjenika da nemaju ni minimum zajedničke osnove za djelovanje. Takvu zajedničku komandu nisu prihvatile skupine koje se ideološki povezuju s onim što je, naročito nakon 11. septembra, postalo poznato kao Al-Kaida, prije svega IDIŠ, ali i front En-Nusra koji je pristao da koordinira akcije i aktivnosti na terenu sa FSA, ali ne i da se stavi pod zajedničku komandu.
Kakogod, osnivanje zajedničke komande je ojačalo revolucionare i u jednom periodu predstavnici  SMC su tvrdili da se pod njihovom komandom nalazi 80% operativnih vojnih formacija. Činilo se tada da režim i Sirijska arapska vojska neće izdržati sukob sa pobunjenim građanima. Sirijska vojska kao i sve konvencionalne vojske jednostavno nije bila obučena za gerilski stil ratovanja i sukob sa većinom svojih građana, te je zbog toga bila zbijena u kasarnama izvodeći samo zračne napade na pobunjene gradove i sela.

Onda se desila prekretnica. U rat je ušao proiranski šiitski Hezbollah iz susjednog Libana čiji vojnici su obučeni upravo za takvu vrstu rata. I ne samo to, nego je Hezbollah pokazao zavidnu izdržljivost u ratu sa konvencionalnom vojnom silom i to ne bilo kojom, nego onom izraelskom kojoj su u nekoliko navrata nanijeli bolne poraze.

Ovim se, međutim, borba jednog naroda za slobodu sve više pretvara u sektaški rat u kojem su na jednoj strani sirijski suniti i brojne sunitske zemlje sa zapadnim saveznicima a na drugoj alevitski  prošiitski i proiranski režim kojeg još podržava Rusija. Sukob se tada pretvara u sektaški rat i u njem sve više snagu odmjeravaju regionalni i svjetski centri moći. Sukob je u medijima ali naročito na društvenim mrežama prikazan kako agresija šiitske manjine nad sunitskom većinom i kao dio veće zavjere prije svega Irana protiv sunitskih mislimanskih naroda Bliskog istoka. Svi zločini režima su predstavljani kao zločini historijskih neprijatelja sunita iz reda rafidija kako suniti pogrdno nazivaju šiite. To je mobiliziralo stotine, naročito selefijskih, dobrovoljaca koji su zbog teoloških neslaganja tradicionalno sukobljeni sa šiizmom iz čitavog svijeta pa i Evrope i Bosne da priteknu svojoj sunitskoj braći u pomoć.

Na terenu, instruktori iz Irana koji su obučavali pripadnike Hezbollaha u Libanu, brojne šiitske milicije u Iraku, Husijune u Jemenu i druge proksi paravojne formacije uz svestranu podršku logistike Hezbollaha, Irana, Rusije i režima u Damasku formiraju teritorijalne odbrane i male skupine milicija koje djeluju bez centralne komande u svojim selima i ulicama i to u šiitskim, alevitskim, kršćanskim i režimu lojalnim sunitskim mjestima. Ovo će predstavljati prekretnicu u ratu i od tada pubunjenici više nemaju inicijativu na terenu. Simbol tog preokreta postat će pad strateški bitnog gradića Qusayr na granici sa Libanom u junu prošle godine kojeg su nakon više sedmica opsade zauzeli vojnici Hezbollaha.

Dugo vremena je Vrhovna vojna komanda pokušavala održavati različite frakcije sirijske vojne opozicije na okupu. Kako bi osigurali nastavak podrške zapadnih zemalja, prije svega Amerike, njihov zvanični diskurs je bio izrazito sekularan. Govorili su da je njihov cilj svrgavanje režima a da će onda narod odlučiti na slobodnim izborima kakvu vlast želi. U operativnom smislu protežirali su pofesionalni vojni kadar iz reda prebjeglih oficira iz režimske vojske pokušavajući stvoriti dojam da preuzimaju nacionalnu vojsku Sirije. Međutim, situacija na terenu je išla u sasvim drugom pravcu. Pretvaranje sukoba u sektaški rat, ali i strahote rata i dugo ugnjetavanje vjerskih sloboda je rezultiralo jačanjem vjerskih osjećanja među vojnicima i narodom. Neuspjeh i neodlučnost Zapada da pomognu sirijskoj opoziciji i narodu samo je ojačala one grupacije koje su se pozivale na islam i koje se nisu obazirale na stavove zapadnih saveznika. Vijesti o sukobima oko logističkih ruta i sve češči sukobi među rivalskim frakcijama oko kontrole nad oslobođenim teritorijama dodatno su oslabili autoritet centralne komande. Većina dobrovoljaca koji su dolazili da se bore za svoju viziju džihada i uspostave islamske države pridruživala se IDIŠ-u koji je na ranije oslobođenim teritorijama uspostavljao neku svoju viziju islamske države koja je povezivala teritorije u kojima su djelovali protiv, kako oni kažu, istog šiitskog neprijatelja u Iraku.

Sve više je uloga Vrhovne vojne komande i Slobodne sirijske vojske slabila, a njeno mjesto su pokušale zamjeniti neke druge krovne organizacije koje su osnivane, a koje su sad u svom imenu umjesto „sirijska“ sve češće nosili prefiks „islamska“. Posljednji u nizu pokušaja da se objedine ponovo razjedinjene vojne frakcije dasio se osnivanjme Islamske fronte- Al-Džebha al-Islamijje. U ovoj koaliciji, zvanično oformljenoj 22. novembra 2013, djeluju neke od najborbenijih i najbrojnijih vojnih formacija, poput selefijskog odreda Ahrar al-Šam, Liva al-Hak iz Homsa, Suqour al-Šam iz Idliba ili nedavno u Damasku osnovane Vojske islama (Džejš al-islam), za koju se vjeruje kako ima direktnu podršku Saudijske Arabije, koja preko ove fronte pokušava umanjiti utjecaj antisaudijske Al-Kaidi bliske Islamske države u Iraku i Šamu, ali i Al-Nusre, koja je ideološki bliska Al-Kaidi, ali se taktički i komandno od njih udaljila. Trenutni obračun sa IDIŠ-om neki vide kao pokušaj neke nove „umjerene islamske“ opozicije da preuzme kontrolu nad sngama revolucionara ali i kao preduslov da se strana, a naročito američka i britanska pomoć nastavi stizati pobunjenicima.

Kakogod, sirijski rat je ovih dana prešao u novu fazu unnutarpobunjeničkih sukoba sa neizvijesnim ishodom.

Međutim, najapsurdnije je i najtužnije za nas sa ovih prostora da prema dostupnim informacijama bošnjački dobrovoljci ratuju ne samo u redovima IDIŠ-a nego i u nekim drugim frakcijama, što će reći da je velika vjerovatnoća da su u sirijskim ratištima Bošnjaci pucali jedni na druge i možda se i međusobno ubijali. Teško će iko njihovim roditeljima moći nakon ovoga objasniti za koga i u čije ime su njihova djeca stradala. I jedni i drugi u rat idu u ime islama i sa tekbirima na usnama. Poruka je to za one koji misle da je za postizanje cilja dovoljno imati samo dobru namjeru.