Osmanlije su spasile Orbanove pretke, a on danas tvrdi da
islam nikada nije pripadao Evropi
Piše: Muhamed Jusić (Preporod)
Zbjegovi izbjeglica koji od rata i siromaštva bježe u Evropu
su pokazali svu krhkost građevine koja se naziva Ujedinjena Evropa. Ali osim
što je ova humanitarna katastrofa pokazala brojne političke i svake druge
slabosti Evrope, ona je ponovo probudila neke zle duhove iz prošlosti. I kao
što svaka kriza čini i ova je pokazala pravo lice mnogih. Tako je i Evropa u
nekoliko mjeseci pokazala svoja najmanje dva lica za koja smo i bez ovoga znali
da postoje; ono otvoreno i tolerantno spremno na solidarnost, ali i ono
ksenofobično i sebično koje bi da podiže neke nove zidove. Apsurdno je da bi
zidove podizali oni koji su do jučer bili s druge strane njih i činili sve da
ih sruše i pridruže se „slobodnoj Evropi“. Ali najmanji je to apsurd u moru
mnogih koje smo čuli kako su brojni politikanti počeli kupiti sitne političke
poene na patnji ispaćenih izbjeglica i činjenici da su mnogi od njih muslimani.
Svima je jasno da stavovi prema izbjeglicama ili i
imigrantima imaju više veze s time kako će se odluke donositi u Evropi i sa tihim sukobom nekih članica
Unije (npr. Višegradske grupe) i Njemačke, odnosno njihovim neslaganjem sa
politikom i vizijom Evropske Unije koju promoviše kancelarka Angela
Merkel, nego sa vjerskim identitetom
izbjeglica. Ipak, u javnosti se nastavlja širiti islamofobija i krivotvoriti
historija kako bi se pažnja skrenula s pravih problema.
Mržnja i strah zasljepljuju čovjeka i možda je zato
probuđeni duh islamofobije koji se oslobodio u javni prostor zbog činjenice da
veliki broj izbjeglica čine kulturološki muslimani (iako u zbjegovima ima i
kršćana, jezida i pripadnika brojnih drugih vjera i kultura) ukazao na brojne
predrasude, ali i neistine i mitomanske konstrukte, koje neki politički,
vjerski i naučni krugovi Evrope i danas baštine. Najglasniji zagovornik, ili
barem onaj koji „govori ono što mnogi u Evropi misle“, takvih stavova je
desničarski premijer Mađarske, Viktor Orban.
Njegova zaslijepljenost zbog ideologije kojoj pripada i zbog
koje je izjavio kako „islam nikada nije pripadao Evropi“ ga je odvela u apsurd
iz kojeg će se teško izvući. Na svu sreću ne manjka onih koji bi ukazali na
krivotvorenje historije zarad sitnih političkih i ideoloških šićara.
Arapi u Evropi
Tako je hrvatski novinar Jutarnjeg lista Inoslav Bešker
morao premijera Orbana podsjetiti da su Arapi u Evropu došli prije Mađara: „Da je Orbán Viktor učio historiju, možda bi
mu neko rekao da su Arapi stigli u Evropu ipak prije Mađara, da je ‘Abdul
Rahman Al Ghafiqi dobio batine od Karla Martela negdje između Toursa i Poitiersa
stotinjak godina prije nego je uopće rođen Árpád koji je njih poveo amo i koga
je učeni Konstantin Porfirogenit zvao `velikim turskim knezom` (μέγας Τουρχίας
άρχων). Zna li da su Arapi u jugozapadnoj Evropi opstali do 1492, ostavivši nam
npr. i admirale i algebru? Zna li da su 130 godina prije “čišćenja” Granade
muslimani već dobrano zagazili u jugoistočnu Evropu? Ako je islam u Evropi
kontinuirano otkako su prije 14 stoljeća prispjeli Arapi, s kojim ih obrazom
neko smije zvati strancima i došljacima, taman i da je prispio prije njih? Jer
i ti raniji - Italci, Baski, Kelti, Germani, Balti, Slaveni - svi su također
nekadašnji imigranti. A da je Orbán Viktor učio rimsku historiju, možda bi
pamtio da je od 244. do 249. rimski car bio Filip Arapin, rođen u Siriji od
sirijskog oca, da je, dakle, jedan Arap, uz to sklon kršćanstvu, vladao golemim
carstvom koje je obuhvaćalo svu tada civiliziranu Evropu, u doba kada u njoj
niko za Mađare nije ni čuo ni znao, pa je Arapin vladao i Panonijom u koju će
Mađari doći tek stoljećima kasnije, iz stepa gdje nisu vidjeli ni ulica ni
trgova, pa su imenice kojima ih poimaju, “utca” i “ter““, preuzeli od panonskih
Slavena, u čiju su se kuću uselili kao imigranti i tu ostali do danas“- napisao
je gospodin Bešker.
I ne samo to nego kako piše Juan Cole, profesor historije sa
Univerziteta Michigen, Osmanlije koje su Mađarskom vladale 150 godina dali su
utočište Orbanovim precima. Što će reći da njega danas ne bi bilo među Mađarima
da nije bilo tadašnje tolarancije Osmanskog carstva. Naime, poznata je
historijska činjenica da su Osmanlije favorizovali protestante, a naročito
kalviniste, i da su odigrali ključnu ulogu u njihovom opstanku u Mađarskoj i
Transilvaniji. 11.6% Mađara koji se danas izjašnjavaju kao kalvinisti, a među
kojima je i sam Orban, opstali su na tim prostorima velikim dijelom zbog
činjenice da su im osmanski sultani poput Sulejmana Veličanstvenog i Selima
Drugog dali utočište u svojim provincijama. Da su Mađarskom vladali katolici,
piše profesor Cole, protestanti bi vjerovatno bili istrijebljeni, kao što je to
bio slučaj sa katoličkom Španijom, ili čak u uskom dijelu zapadne Mađarske
kojom je vladala katolička Austrija.
Znači, Orbanovi vjerski korijeni su oblikovani i opstali
zahvaljujući islamskom konceptu vjerske tolerancije kojg su na ove prostore
donijele Osmanlije. Ali to je samo mali dio onoga što su muslimani, bili oni
Arapi, Osmanlije ili brojni drugi narodi, ali i pripadnici drugih konfesija
koji su bili dio jedne velike civilizacije donijeli u Evropu. Ali to je čitava
tema za sebe kao što je i posebna tema, šta je od 150 godina muslimanskog
prisustva ostalo u Mađarskoj što bi moglo posvjedočiti današnjim generacijama
da je islam ipak bio dio historije Evrope. Zato bi bilo korisno pročitati rad
profesora Gabora Agostona o muslimanskim kulturnim enklavama u Mađarskoj pod
osmanskom upravom (Acta Orientalia Academiae Scientiarum Hungaricae, T. 45,
Fasc. 2/3 (1991), str. 181-204) . Ali samo radi ilustracije, prema jednoj
vakufnami Sokollu Mustaf Paše njegov vakuf u Budimu je imao četiri džamije,
šest mesdžida, dvije medrese, 12 hanova i 16 hamama. Evlija Čelebija je u
Mađarskoj zatekao 165 mekteba koji su tada bili u rangu drugih osnovnih škola,
a lista uništenih dokaza o muslimanskom prisustvu u Mađarskoj bi se odužila a
da o naučnom, kulturnom i svakom drugom
doprinosu u idejama evropskoj misli i ne govorimo.
Jedno je sigurno: prekrajanje historije nije način na koji
se može graditi nova slobodna i tolerantna Evropa. Za takvo poznavanje
historije na koje se premijer Orban rado poziva ima samo jedna ocjena, a ona je
jedan.
